Dacht ik net dat het internationaal wel lekker ging met de kerk, kwamen daar deze week toch wat kille cijfers die het tegendeel bevestigen. Amerika, toch een tijdlang het lichtend voorbeeld van christelijk Nederland als het gaat om aantallen en zeggingskracht, ontkerkelijkt bijvoorbeeld in rap tempo: steeds minder mensen noemen zich daar kerkelijk betrokken. En daar las ik in de Volkskrant nog het bericht bij dat zelfs het Vaticaan op een faillissement afstevent: het aantal katholieken neemt wereldwijd af en door de schandalen rond seksueel misbruik zijn de wereldwijde donaties drastisch afgenomen. Nóg een dag later volgde op de website “Lazarus” een mooi artikel van theoloog Alain Verheij. Hij had zich met jeugdig elan en de inzet van sociale media ingezet om de kerkelijke betrokkenheid van jongen en de middengeneratie te verhogen, maar komt na een aantal jaren proberen van een koude kermis thuis. Verheij: “Misschien zouden ze mijn verhalen geweldig vinden, hoor, maar dat zullen we nooit weten, want ze geven de kerk al jarenlang geen kans meer. Mijn publiek bestaat, eerlijk is eerlijk, uit kerkelijke ouderen”.
Verheij geeft voorbeelden te over: “Rutger vertrok toen hij de evolutietheorie had leren kennen. Had hij in de kerk nog nooit van gehoord. Cees was van 1974 tot 2003 penningmeester, maar er is iets gebeurd in een vergadering over het kerkgebouw waardoor hij nooit meer een stap in een kerk zal zetten. We zullen nooit weten wat, want van zijn vrouw mag hij er niet over praten in verband met zijn bloeddruk. Anna verveelde zich elke zondagochtend stierlijk, Jimmy las thuis theologische boekjes en werd te slim voor de dominee”.
Verder zegt Verheij dat de middengeneratie vooral ‘rokersargumenten’ gebruiken om ons de kerk van het lijf te houden. “In 2020 ga ik een nieuwe kerk zoeken”, “als de kinderen groot genoeg zijn gaan we weer” of “zodra we een weekend geen verjaardagen hebben, zullen we zeker een kerkdienstje meepikken”. Dat soort werk. Hoogleraar Stefan Paas wrijft het ons onder de neus: de meeste Nederlanders gaan niet meer naar de kerk. De meeste mensen die niet meer naar de kerk gaan, zullen ook hun geloof verliezen. Dat is wat de cijfers zeggen, en die liegen niet. Is dat jammer? Ik meen van wel. Maar voor wie? In de kerk zijn we snel geneigd om te zeggen: dat is jammer voor ons. Want ons voortbestaan staat op het spel en de wereld draait door als een malle, ook zonder de kerk. Maar als dominee zie ik ook bij mijn generatie een grote verlegenheid als het gaat om zaken die, laat ik zeggen, het alledaagse overstijgen: ziekte, rouw, huwelijk, geboorte, werkloosheid of zingeving. Ik kom bij hen veel onmacht tegen, en helaas ook veel ongemak en onkunde. Terwijl de kerk toch handreikingen (en ja, zelfs antwoorden heeft) om het leven samen met anderen zinvol vorm te geven. Alle rituelen, verhalen en gemeenschappen hebben we als kerk in huis. Dus nee, ik denk niet dat wij als kerk een probleem hebben dat we niet gevonden hebben. Dat is vooral jammer voor hen die buiten enige vorm van kerk-zijn om hun leven leiden. Omdat wij als kerk uiteindelijk toch een andere, diepere inbedding hebben dan zij.
Volgens Verheij kunnen we nu nog schakelen – mits die twintigers en dertigers zich over hun arrogante weerzin heen zetten en contact gaan leggen met de oudere traditie en medegelovigen. Mits die aloude kerkmannen van hun onaantastbare troon stappen en ruimte bieden aan de diverse toekomst. Mits die lethargische middengeneratie van veertigers en vijftigers eens een keer zelfbewust en actief de broodnodige bruggen gaat slaan. Het christendom is dynamisch genoeg gebleken, ook in het verleden, om het zelfs in dit werelddeel te kunnen redden.
Sjoerd Muller